Anecdota Cartografica IX, het wankelende Bestand

Toen in 1609 hertog Johan Willem van Gulik, Kleef, Berg en Mark kinderloos overleed, maakten de protestantse vorsten Wolfgang Willem van Palts-Nieuwburg en keurvorst Johan Sigismund van Brandenburg aanspraak op de erfopvolging. Zij bezetten zelfs een klein deel van het gebied waaronder Gulik. Omdat keizer Rudolf II ook aanspraken maakte, vertoonde de Franse koning Hendrik !V neiging zich bij de protestante machten aan te sluiten en de strijd tegen Habsburg te hervatten.. Maar plannen in die richting werden door de koningsmoord in 1610 verhinderd. Inmiddels had de Keizer zijn broer Leopold opdracht gegeven het bewind voorlopig op zich te nemen en deze slaagde er in de stad Gulik terug te veroveren. Dit betekende voor de Staten-Generaal van de Republiek het gevaar van een katholieke buurman aan haar grenzen en zij gaf Maurits de opdracht Gulik met een klein legertje te belegeren en te hernemen. Het Bestand dreigde te wankelen, vooral toen Wolfgang van Palts-Nieuwburg zich aan de zijde van de Keizer schaarde en de Republiek Maurits voor de tweede maal beval met een leger het gebied binnen te vallen om de oprukkende troepen van Spinola tegen te houden. Dit mislukte echter en Spinola maakte zich meester van Wesel. Door het voorlopig verdrag van Xanten in 1514 kwam Brandenburg in het bezit van Kleef en Mark; Palts-Nieuwburg van Gulik en Berg. De Republiek was voorlopig gerustgesteld en het gevaar van een breuk van het Bestand bezworen. In het boek van Baudartius , De Nassausche Oorloghen van 1616 - een vereenvoudigde nabootsing van de “Geschichtsblätter” van Hogenberg - wordt aan het einde van het boek een uitzonderlijk langwerpig kaartje toegevoegd. In een zuid-oriëntatie en in een sterk geprononceerd vogelvlucht perspectief wordt een uiterst gedetailleerde schets van het oorlogsgebied tussen Rijn, Maas en Roer gegraveerd Boven het kaartje staat in het Latijn de titel ”Tabula, qua repraesentantur oppida atque loca, per Marchionem Spinulam, nomine Caesareae Majestatis obsessa et occupata in Ducatibus Juliaceno, Cluvensi et anno Christi 1614. Necnon expeditionis bellice, ad conatibus ejus resistendum ab Illmo et Excmo Principe Mauritio Nassovio, nomine Perillustrium Prepotentiumque D, D. Ordinum Foederatorum, susceptae”(In deze kaart worden de steden en dorpen weergegeven die door Markies Spinola in de hertogdommen Gulik en Kleef in 1614 in naam van de Keizer werden belegerd en bezet. Bovendien werd de veldtocht van Prins Maurits van Nassau beschreven die in naam van de Staten Generaal tegen de aanval van Spinola werd ingezet). In verfijnd getekende tafereeltjes is de route van het leger van zowel Spinola als van Maurits nauwkeurig uitgebeeld. De dorpen, steden, troepenkolonne’s en transsportwagens werden in details weergegeven